Khởi nghiệp tạo tác động

Cũng như bất cứ khái niệm nào trở thành xu hướng thịnh hành, nhiều người cho rằng mình hiểu khái niệm một cách đúng và đầy đủ nhưng với khởi nghiệp tạo tác động, rủi ro này càng lúc càng rõ nét và tác động tạo ra có nguy cơ sai lệch.

Các xu hướng thịnh hành

Quay ngược thời gian vào đầu 2014, chúng ta chứng kiến sự ra đời của xu hướng khởi nghiệp ở Việt Nam, gọi là “startup". Xu hướng này len lỏi vào các thành phần trong xã hội; ai cũng muốn trở thành nhà sáng lập “founder". Nhiều bạn trẻ muốn trở thành hậu duệ của Mark Zuckerberg,… Chỉ cần 1 laptop, 1 ý tưởng táo bạo; thế là hành trình trở thành founder chính thức bắt đầu. Xu hướng này bắt đầu hạ nhiệt khoảng 2 năm gần đây, khi tỉ lệ sống sót chứ chưa nói đến tỉ lệ thành công (sản phẩm được thị trường chấp nhận) quá thấp. Trong khi đó, nguồn lực đổ vào lại quá nhiều. Lúc này, dường như sự chấp nhận ngầm hiểu đã thắng thế! Ah, hoá ra khởi nghiệp chua vô cùng và không hề hào nhoáng. Những ai có thể vận hành những mô hình kinh doanh tưởng như đơn giản, không cao siêu (ăn uống, bán đặc sản qua eCommerce, …) thật sự đáng được khen ngợi, vì ngày qua ngày, vẫn còn tồn tại, vẫn có thể tạo ra thặng dư cho xã hội.

Bên cạnh xu hướng “startup", chúng ta cũng quan sát thấy có sự nổi lên của xu hướng cố vấn (mentoring). Có lẽ vì startup đã sang trọng thì cố vấn cho startup chắc lại còn sang hơn nhiều nên nhiều cố vấn (mentor) ra đời là cũng dĩ nhiên. Nhưng cũng tương tự startup, khái niệm mentoring va chạm thực tế. Đó là mentor phải rất kiên nhẫn, xắn tay áo lên để xây dựng quan hệ với mentee (người được cố vấn) rồi mới có thể hỗ trợ, dìu dắt. Điều này không đơn thuần là chỉ kể về thành tựu cá nhân, câu chuyện thành công của ai đó trong dân gian là mentee sẽ tự trưởng thành.

Khóa tập huấn Khởi nghiệp đổi mới sáng tạo tạo tác động xã hội vừa được Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc UNDP Việt Nam, với sự tài trợ của City Foundation, Tạp chí Diễn đàn Doanh nghiệp phối hợp tổ chức nằm trong Chương trình Youth Co:Lab. Chương trình dành cho các dự án khởi nghiệp/doanh nghiệp hướng đến mục tiêu/định hướng tạo tác động đến cho xã hội, giúp giải quyết một hay nhiều mục tiêu phát triển bền vững mà Liên Hiệp Quốc đang triển khai tại Việt Nam.

Kinh doanh tạo tác động xã hội

Quay lại với khái niệm khởi nghiệp tạo tác động sẽ có một vài thực tế, tôi hi vọng chúng ta đừng bỏ qua, nếu dấn thân vào: Thứ nhất, khởi nghiệp tạo tác động bản chất vẫn là khởi nghiệp, nghĩa là chúng ta vẫn phải tạo ra giải pháp (sản phẩm/dịch vụ) cho một vấn đề nào đó cụ thể trong môi trường (có thể liên quan năng lượng tái tạo, …). Ý tưởng hay, động cơ tốt, lý tưởng đẹp chưa đủ để tạo ra “tác động" tích cực.

Thứ hai, khởi nghiệp tạo tác động không đơn thuần mang tính hoạt động thiện nguyện hay doanh nghiệp xã hội/tổ chức phi lợi nhuận, người sáng lập vẫn phải tìm cách để dự án của mình sống sót, sống vững, sống tốt bằng cách này hay cách khác như bất cứ những ai kinh doanh bên ngoài thị trường.

Thứ ba, khởi nghiệp tạo tác động chỉ xoay quanh mảng môi trường, khí hậu,… và đó chỉ là 1 phần. Các bạn hãy tham khảo những mục tiêu phát triển bền vững của Liên Hiệp Quốc để có cái nhìn toàn diện.

Hãy rút kinh nghiệm từ môi trường khởi nghiệp ngay tại chính Việt Nam trong những năm qua để tiếp cận “khởi nghiệp tạo tác động" với sự trưởng thành và chín chắn. Tạo ra ống hút làm từ thực vật nào đó để thay thế ống hút làm từ nhựa, qua đó giảm thiểu việc sử dụng nhựa. Đó là ý tưởng tạo tác động rất tốt. Nhưng nếu làm ra sản phẩm mà không ai mua, hay người nông dân trồng cây nào đó ngày càng nhiều, gây mất cân bằng canh tác để thoả nhu cầu sử dụng thì tác động này có thể không tốt. Giải quyết một vấn đề bằng cách tạo ra vấn đề mới! Đó không phải mục đích nguyên thuỷ của khởi nghiệp tạo tác động!