Phát triển kinh tế gắn với bảo tồn di sản: Bảo vệ di sản trong "vùng mờ"

>>> Không thể bỏ qua khuyến nghị của UNESCO

LTS: Di sản được khai thác đúng mức sẽ mang lại lợi ích kinh tế cho quốc gia, đồng thời thúc đẩy hơn nữa công tác đầu tư bảo tồn và giữ gìn di sản. 

Nhìn rộng hơn, vấn đề bảo tồn di sản cũng là một trong những nút thắt cần tháo gỡ. Bảo tồn di sản không có nghĩa là cấm hay hạn chế khai thác mà cần có cơ chế kiểm soát hoạt động tốt hơn. Hạn chế khai thác thương mại hóa quá mức làm tổn hại đến di sản.

Việc bảo tồn, phục dựng, làm mới di sản cũng phải theo đúng quy cách để vẫn giữ nguyên được giá trị di sản. Hệ lụy của việc thiếu kiểm soát khai thác di sản và chiến lược bảo tồn di sản sẽ đe dọa tới giá trị vốn có của di sản, và gây ra mức độ hiểm họa khôn lường trong việc gìn giữ giá trị di sản trong tương lai.

Trở lại với công trình dự án Khu đô thị tại khu 10B (Quảng Ninh), lúc này phải có sự thẩm định cụ thể để đánh giá mức độ ảnh hưởng của công trình này với cảnh quan xung quanh rồi mới có thể kết luận và đưa ra hướng xử lý. Tất nhiên, với những sai phạm thì cần xử lý nghiêm, sai đến đâu xử đến đó. Bên cạnh đó cũng cần truy trách nhiệm của cá nhân cán bộ quản lý và tập thể lãnh đạo để tồn tại công trình sai phép có thể tạo tiền lệ xấu cho những vụ việc tương tự trong tương lai.

>>> Phó Thủ tướng chỉ đạo kiểm tra dự án quây núi đá vịnh Hạ Long làm "hòn non bộ"

Qua chuyện này còn lộ ra một thiếu sót của Luật Di sản khi chỉ quy định vùng 1, vùng 2 để bảo vệ di sản mà không quy định về vùng đệm giữa khu vực được bảo vệ với khu vực phát triển đô thị. Nên quy định thêm một vùng đệm, đó là những khu vực lân cận mà khi một người đứng ở khu vực đó có thể nhìn thấy di sản và đứng ở khu lõi di sản cũng nhìn thấy khu vực này. Nếu điều chỉnh được Luật Di sản, chúng ta không chỉ cứu một mình Hạ Long mà còn cứu hàng nghìn di sản khác trên toàn quốc.

Mới đây, UBND tỉnh Quảng Ninh đồng thuận xây dựng Đề án “Điều chỉnh ranh giới vùng đệm di sản vịnh Hạ Long”. Theo đó, tỉnh đề xuất điều chỉnh một vùng đệm rộng hơn 300 km2 để bảo vệ cho khu vực di sản.

Tại thời điểm lập hồ sơ di sản vịnh Hạ Long trình UNESCO công nhận là Di sản thiên nhiên thế giới cách đây gần 30 năm, phần ranh giới vùng đệm được thực hiện theo khuyến nghị của Liên minh Bảo tồn thiên nhiên quốc tế (IUCN) kéo dài từ 4 km đến 5 km tính từ ranh giới vùng lõi trở ra. Hầu hết các phường của thành phố Hạ Long như: Tuần Châu, Đại Yên, Hùng Thắng, Bãi Cháy, Hồng Hà, Hồng Hải, Hà Tu, Hà Phong; các xã đảo Ngọc Vừng, Thắng Lợi của Vân Đồn; xã Hoàng Tân của thị xã Quảng Yên và một phần quần đảo Cát Bà – Hải Phòng đều nằm trong vùng đệm di sản vịnh Hạ Long.

Những di sản nằm trong "vùng mờ" chưa được định danh sẽ bỏ lỡ những giá trị kiến trúc, nghệ thuật, lịch sử không thể lấy lại lần nữa. Mà điều quan trọng là cần bảo tồn và phát huy những giá trị đó, Việt Nam có thể học tập rất nhiều cách ứng xử với các di sản kiến trúc trên thế giới khác nhau, tuy nhiên, cần lựa chọn ứng xử sao cho phù hợp để cân bằng giữa nhu cầu phát triển, đổi mới với nhu cầu gìn giữ, bảo vệ những giá trị tốt đẹp.