Đơn giản chế độ kế toán cho doanh nghiệp siêu nhỏ

Ở nước ta, doanh nghiệp siêu nhỏ chiếm số lượng rất lớn, hoạt động trong các lĩnh vực khác nhau có số lao động tham gia bảo hiểm xã hội bình quân năm và tổng doanh thu của năm hoặc tổng nguồn vốn ở quy mô rất nhỏ. Mục tiêu đến năm 2020, Việt Nam có 1 triệu doanh nghiệp hoạt động có hiệu quả.  Thông tư 133/2016/TT-BTC hướng dẫn kế toán cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa cũng đã quy định áp dụng cho cả các doanh nghiệp siêu nhỏ, với các biểu mẫu báo cáo đơn giản hơn. Tuy nhiên đối với một số doanh nghiệp vẫn có những khó khăn nhất định trong việc triển khai áp dụng chế độ kế toán.

Từ thực tế này, nhằm hỗ trợ các doanh nghiệp siêu nhỏ tập trung nguồn lực vào hoạt động sản xuất kinh doanh, cuối năm 2018, Bộ Tài chính đã ban hành Thông tư số 132/2018/TT-BTC hướng dẫn chế độ kế toán cho doanh nghiệp siêu nhỏ.

Theo Thông tư này, doanh nghiệp siêu nhỏ được tự xây dựng biểu mẫu chứng từ kế toán phù hợp với đặc điểm hoạt động kinh doanh của mình, đảm bảo rõ ràng, minh bạch, dễ kiểm tra, kiểm soát (trừ hóa đơn bán hàng hóa, dịch vụ). Đối với sổ kế toán, doanh nghiệp siêu nhỏ được tự xây dựng biểu mẫu sổ kế toán phù hợp với đặc điểm hoạt động kinh doanh của mình, đảm bảo rõ ràng, minh bạch, dễ kiểm tra, kiểm soát. Trường hợp doanh nghiệp siêu nhỏ không tự xây dựng được biểu mẫu sổ kế toán cho riêng đơn vị mình thì được áp dụng biểu mẫu và phương pháp ghi chép sổ kế toán hướng dẫn tại Thông tư này.

Các chuyên gia cho rằng, việc ban hành Thông tư số 132/2018/TT-BTC đóng góp một phần nhất định cho việc cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia năm 2019 và những năm tiếp theo.

Theo ông Vũ Đức Chính - Cục trưởng Cục Quản lý giám sát kế toán, kiểm toán (Bộ Tài chính),Thông tư 132/2018 được xây dựng theo hướng rất đơn giản, nhưng vẫn đảm bảo cho các doanh nghiệp siêu nhỏ phản ánh và xác định nghĩa vụ thuế của doanh nghiệp đối với ngân sách nhà nước, thể hiện qua các nội dung tại phần quy định chung và hướng dẫn cụ thể cho 2 đối tượng áp dụng.

Cụ thể: Các quy định áp dụng đối với doanh nghiệp siêu nhỏ nộp thuế thu nhập doanh nghiệp theo phương pháp doanh thu trừ chi phí được quy định tại Thông tư, bao gồm các nội dung về chứng từ kế toán, tài khoản kế toán, sổ kế toán, báo cáo tài chính. Riêng phần tài khoản kế toán áp dụng cho doanh nghiệp siêu nhỏ chỉ còn có 7 tài khoản kế toán so với 49 tài khoản kế toán quy định tại Thông tư số 133/2016/TT-BTC về hướng dẫn chế độ kế toán doanh nghiệp nhỏ và vừa và so với 76 tài khoản kế toán tại Thông tư số 200/2014/TT-BTC hướng dẫn chế độ kế toán doanh nghiệp.

Bên cạnh đó, quy định áp dụng đối với doanh nghiệp siêu nhỏ nộp thuế thu nhập doanh nghiệp tính trên tỷ lệ doanh thu, trong đó về phương pháp kế toán không quy định tài khoản kế toán mà chỉ hướng dẫn đơn vị ghi đơn trên sổ kế toán; Không quy định báo cáo tài chính mà chỉ quy định đơn vị lập báo cáo theo quy định của pháp luật về thuế. Ngoài ra, Thông tư cũng đã tập trung vào hướng dẫn ghi sổ kế toán theo hướng mở, bao gồm các sổ kế toán bắt buộc và sổ kế toán hướng dẫn.

“Như vậy có thể thấy, để đáp ứng được các yêu cầu về quản lý, đặc biệt là việc xác định nghĩa vụ thuế của doanh nghiệp siêu nhỏ với ngân sách nhà nước thì có thể đánh giá, chế độ kế toán cho các doanh nghiệp siêu nhỏ ban hành tại Thông tư số 132/2018/TT-BTC đã được đơn giản tối đa để tạo điều kiện cho doanh nghiệp” – ông Chính cho hay.

Nói về vấn đề trích lập các khoản dự phòng hay trích trước chi phí, đầu tư tài chính.. có thể phát sinh trong thực tế nhưng không được hướng dẫn ở chế độ kế toán này, ông Chính cho biết, đây cũng là vấn đề được nhiều người quan tâm, thể hiện sự băn khoăn là chế độ kế toán này chưa bao quát đầy đủ các nghiệp vụ kinh tế phát sinh.

Về lý thuyết hầu hết các giao dịch kinh tế có thể xảy ra đối với 1 doanh nghiệp, trong khi chế độ kế toán này chưa quy định đầy đủ. Tuy nhiên, thực tế ở đây là các giao dịch ví dụ như về dự phòng, trích trước chi phí, đầu tư tài chính thường ít khi phát sinh với các doanh nghiệp siêu nhỏ, việc ước tính tổn thất để lập các khoản dự phòng tương đối phức tạp nên rất ít doanh nghiệp siêu nhỏ thực hiện.

Trong khi đó, Thông tư 133/2016/TT-BTC cũng đã có hướng dẫn kế toán cho hầu hết các giao dịch kinh tế có thể phát sinh, kể cả việc dự phòng tổn thất đầu tư tài chính, dự phòng giảm giá chứng khoán kinh doanh,..."Trường hợp doanh nghiệp siêu nhỏ, nếu thấy cần thiết thì có thể áp dụng Thông tư 133/2016/TT-BTC về hướng dẫn chế độ kế toán doanh nghiệp nhỏ và vừa mà không áp dụng chế độ kế toán đơn giản cho doanh nghiệp siêu nhỏ theo Thông tư số 132/2018/TT-BTC" - ông Chính cho hay.