Giá sách giáo khoa cao gây khó khăn cho một bộ phận người dân

>>Hai bộ sách giáo khoa “biến mất” với 1 năm tuổi thọ

Chiều 14/8, tại phiên họp 25, Ủy ban Thường vụ Quốc tổ chức giám sát về việc thực hiện các nghị quyết của Quốc hội về đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông.

Theo Báo cáo kết quả giám sát về đổi mới chương trình, sách giáo khoa của Đoàn giám sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, đến nay sách giáo khoa triển khai chương trình giáo dục phổ thông mới được bảo đảm đầy đủ theo đúng lộ trình quy định. Nội dung sách giáo khoa cơ bản đã đáp ứng yêu cầu, được đổi mới theo hướng tinh giản, tăng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn.

Tồn tại một số bất cập

Tuy nhiên, đoàn giám sát đánh giá việc thực hiện đổi mới sách giáo khoa giáo dục phổ thông còn nhiều tồn tại, hạn chế. Cụ thể, việc Bộ GD-ĐT không tổ chức biên soạn được một bộ sách giáo khoa, hoàn toàn phụ thuộc vào xã hội hóa biên soạn sách giáo khoa là chưa phù hợp với chủ trương, quan điểm của Đảng, Nhà nước.

"Trong thực tiễn, việc thực hiện chủ trương "một chương trình, nhiều sách giáo khoa" cùng với việc Bộ GD-ĐT không biên soạn một bộ sách giáo khoa gây lúng túng cho địa phương, phụ huynh, học sinh trong quá trình lựa chọn sách giáo khoa. Cử tri tại nhiều địa phương đề nghị thực hiện một bộ sách thống nhất trong phạm vi toàn quốc hoặc một địa phương", báo cáo đánh giá.

Việc thẩm định, tiếp thu chỉnh sửa một số sách giáo khoa chưa chặt chẽ dẫn tới chất lượng chưa bảo đảm, còn nhiều lỗi, nội dung thiếu chính xác, văn phong chưa chuẩn mực ở nhiều sách giáo khoa, nhất là đối với sách giáo khoa tiếng Việt lớp 1, khoa học tự nhiên lớp 6 và lịch sử lớp 11.

Việc tổ chức lựa chọn sách giáo khoa còn một số bất cập. Nhiều địa phương chỉ chọn 1 bộ sách giáo khoa thực hiện chung trên địa bàn cả tỉnh. Cùng đó, việc lựa chọn sách giáo khoa khá gấp về thời gian, số bản mẫu sách giáo khoa nhiều (nhất là ở cấp tiểu học) diễn ra trong năm học đã khiến giáo viên gặp khó khăn trong việc đầu tư thời gian nghiên cứu, lựa chọn.

Việc lựa chọn nhiều bộ sách giáo khoa tạo ra khó khăn trong khâu đặt hàng, bảo đảm cung ứng sách giáo khoa trước năm học mới. Sự khác biệt về nội dung, cấu trúc trong mỗi bộ sách khó khăn cho việc ra đề thi chung, học sinh chuyển trường phải mua lại sách giáo khoa, khó tiếp cận kiến thức.

Về cung ứng, phát hành sách giáo khoa, đoàn giám sát đánh giá còn nhiều bất cập, qua nhiều khâu trung gian. Tình trạng thiếu sách giáo khoa diễn ra ở nhiều nơi, nhất là trước thềm năm học mới. Phụ huynh, học sinh gặp nhiều phiền hà trong việc mua sách giáo khoa theo kênh phát hành tự do qua hệ thống cửa hàng bán lẻ.

Giá sách giáo khoa theo Chương trình giáo dục phổ thông 2018 cao, tăng 2 - 4 lần so với giá sách giáo khoa theo Chương trình giáo dục phổ thông 2006 đã gây khó khăn cho một bộ phận người dân, nhất là ở vùng có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn, đồng bào dân tộc thiểu số. Chi phí phát hành sách giáo khoa cao, chưa hợp lý so với các mặt hàng thiết yếu.

Mức tối đa phí phát hành (chiết khấu) sách theo chương trình mới cho các đơn vị đầu mối phát hành phục vụ năm học 2020 - 2021, 2021 - 2022 đối với sách giáo khoa là 29% giá bìa, sách bài tập là 33%, sách giáo viên là 15%; năm học 2022 - 2023, đối với sách giáo khoa là 28,5% giá bìa, sách bài tập là 35%, sách giáo viên là 15%.

Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam trực thuộc sự quản lý của Bộ GD-ĐT chưa thực hiện tốt chức trách, nhiệm vụ trong việc biên soạn, in ấn, phát hành sách giáo khoa, còn để xảy ra sai phạm, vi phạm pháp luật, chi phí phát hành (chiết khấu) cao, giá sách giáo khoa khá cao.

>>Sách giáo khoa, chương trình mới và giáo viên cốt cán

>>Một hay nhiều bộ sách giáo khoa?

Mục tiêu vẫn xa hơn so với nguồn lực thực hiện

Phát biểu tại phiên họp, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục Nguyễn Đắc Vinh - Phó Trưởng đoàn Thường trực Đoàn giám sát cho biết, Nghị quyết 88 giao nhiệm vụ cho Bộ Giáo dục và Đào tạo biên soạn 1 bộ sách giáo khoa, đến năm 2020 Quốc hội ban hành Nghị quyết 122 quy định nếu mỗi môn học cụ thể đã hoàn thành ít nhất 1 bộ sách giáo khoa được kiểm định, phê duyệt theo Luật Giáo dục thì không triển khai biên soạn sách giáo khoa sử dụng ngân sách nhà nước.  

Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục Nguyễn Đắc Vinh cho rằng, chương trình giáo dục phổ thông mang tính pháp lệnh và chỉ quy định khung kiến thức còn nội dung kiến thức phổ thông đặc biệt quan trọng, thể hiện trong sách giáo khoa, và nếu Chính phủ, Bộ Giáo dục và Đào tạo chỉ giữ vai trò phê duyệt khung nội dung kiến thức phổ thông như hiện nay thì trách nhiệm xây dựng, phát triển nội dung kiến thức phổ thông này, Đoàn giám sát kiến nghị Quốc hội thảo luận, xem xét vai trò của Nhà nước trong việc xây dựng, phát triển nội dung kiến thức phổ thông.

Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Y Thanh Hà Niê Kđăm nhất trí với dự thảo báo cáo của Đoàn giám sát cùng các tài liệu, nội dung báo cáo đã tiếp thu đầy đủ ý kiến của các đại biểu, các Ủy ban của Quốc hội.

Tuy nhiên, về việc thực hiện chính sách đối với đồng bào dân tộc thiểu số, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc đề nghị Đoàn giám sát cần quan tâm hơn nữa một số vấn đề cụ thể. Đơn cử, việc ban hành chương trình sách giáo khoa dân tộc thiểu số còn chậm trễ trong cả hai khâu ban hành chương trình môn học và biên soạn sách giáo khoa.

Cần đánh giá bổ sung thêm hạn chế trong việc biên soạn sách giáo khoa song ngữ tiếng Việt và tiếng một số dân tộc ít người đối với một số môn học ở cấp tiểu học và việc biên soạn tài liệu hướng dẫn dạy học theo chương trình mới để vùng miền núi, hải đảo, điều kiện khó khăn có thể nhanh chóng tiếp cận.

Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội của Quốc hội Nguyễn Thúy Anh đánh giá cao Chương trình giáo dục phổ thông năm 2018 đã căn cứ vào Nghị quyết số 88/2014/QH13 và Nghị quyết số 51/2017/QH14 của Quốc hội với mọi tiêu chí cụ thể, hiện đại, tiệm cận với xu thế chung của thế giới là “lấy người học làm trung tâm”.

Nội dung sách giáo khoa đóng vai trò là học liệu (không phải là nguồn kiến thức duy nhất) để tổ chức hoạt động dạy học theo nội dung, yêu cầu cần đạt của Chương trình. Mỗi môn học có nhiều sách giáo khoa và nhiều sách giáo khoa là giải pháp quan trọng để thay đổi mục tiêu dạy học từ truyền thụ kiến thức sang dạy học, phát triển năng lực. 

Tuy nhiên, Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội Nguyễn Thúy Anh cũng chỉ rõ Chương trình vẫn còn một số tồn tại, hạn chế. Thứ nhất, chương trình áp dụng chung cho mọi vùng miền, nông thôn, thành thị và với mọi đối tượng học sinh, cho nên phát sinh sự chênh lệch trong quá trình thực hiện. Thứ hai, nhiều văn bản chưa kịp thời. Thứ ba, mục tiêu cao và xa hơn so với nguồn lực thực hiện, kinh phí tự thực hiện, như kinh phí, con người, trang thiết bị…

Thay mặt cơ quan chịu sự giám sát, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn  khẳng định, đổi mới giáo dục phổ thông theo Chương trình giáo dục phổ thông 2018 là một cuộc đổi mới có chiều sâu toàn diện và triệt để nhất so với lần đổi mới trước đây, khác về tư tưởng chỉ đạo, nhằm phát triển toàn diện con người.

"Trong bối cảnh thực hiện mục tiêu kép, vừa chống dịch vừa đổi mới giáo dục là nỗ lực phi thường của hàng triệu giáo viên, học sinh, sự nỗ lực của Chính phủ, các bộ ngành, 63 tỉnh thành phố, sự quan tâm của Quốc hội", Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn nhấn mạnh.

Tại phiên họp này, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn kiến nghị Đoàn Giám sát nghiên cứu bỏ nội dung giao Bộ Giáo dục và Đào tạo soạn thảo một bộ sách giáo khoa trong dự thảo Nghị quyết về giám sát. “Đồng thời, có nghị quyết riêng về đổi mới giáo dục và giao Bộ Giáo dục và Đào tạo trình Chính phủ trình Quốc hội các phương án về tăng cường điều kiện đảm bảo cho đổi mới giáo dục, đặc biệt và quan trọng nhất làm sao cho đội ngũ giáo viên sống bằng nghề…”, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn bày tỏ.