Khơi thông vốn đầu tư công: Rào cản từ... quy định pháp luật

Bởi vậy, cần truy trách nhiệm khi chậm trễ thực thi các quy định pháp luật về đầu tư công, xóa dần các thủ tục nhiêu khê, làm chậm quá trình giải ngân vốn đầu tư công…

Đến đây câu chuyện chi tiêu vốn ngân sách theo kế hoạch sẽ bị nghẽn lại lần thứ nhất, trên thực tế chúng ta thấy chuyện chọn nhà thầu không mấy khi diễn ra vài ba tháng là xong được, có khi tổ chức loại, sơ tuyển, đấu thầu có khi mất đến nửa năm chưa xong. Nhiều vụ việc đấu thầu lại vướng các vấn đề pháp lý tranh chấp, tố cáo, khiếu nại do có các dấu hiệu được cho rằng có hiện tượng thông thầu, sân sau trong hoạt động đấu thầu dự án đầu tư công.

Vấn đề thứ ba, năng lực các chủ đầu tư được giao vốn và năng lực các nhà thầu thực hiện các dự án. Thực tế nhiều nhà thầu cả trong nước lẫn quốc tế năng lực thực tế không như hồ sơ rất đẹp được chọn lựa.

Vấn đề thứ tư, có nguyên nhân từ các quy định pháp luật. Cho đến nay, Luật Đầu tư công 2019 được ban hành và có hiệu lực thi hành mới từ ngày 01/01/2020, những quy định của luật đã rất chi tiết trong công tác lập kế hoạch, chỉ ra và nhấn mạnh những quy định cấm tại Điều 16 để phòng tránh thất thoát vốn đầu tư công, phòng ngừa tham nhũng. Tuy nhiên, trách nhiệm được giao cho các cơ quan, đơn vị liên quan làm sao sử dụng vốn đầu tư theo kế hoạch, các chế tài liên quan đến việc lập kế hoạch sử dụng vốn không sát với thực tiễn thì còn rất mơ hồ.

Kiến nghị sửa các quy định liên quan

Cụ thể, Luật Đầu tư công 2019 đã có hiệu lực từ ngày 1/1/2020, tuy nhiên, để Luật thực thi có hiệu quả trong thực tế, thì nhiều quy định trong Luật cần được hướng dẫn cụ thể. Đến nay, Chính phủ vẫn chưa ban hành các Nghị định hướng dẫn Luật Đầu tư công 2019.

Một vấn đề khác là ở các quy định chuyển tiếp trong Luật Đầu tư công. Theo đó, Luật Đầu tư công 2019 có quy định chuyển tiếp: “Đối với kế hoạch vốn đầu tư công năm 2019 và năm 2020, các Bộ, cơ quan trung ương, địa phương được phép thực hiện và giải ngân theo quy định của Luật Đầu tư công số 49/2014/QH13 đã được sửa đổi, bổ sung một số điều theo Luật số 28/2018/QH14 và các văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành”.

Việc giao kế hoạch vốn theo Điều 59, Luật Đầu tư công 2014 còn nhiều bất cập. Tuy nhiên việc Luật Đầu tư công 2019 lại tiếp tục cho phép quy định này có hiệu lực có thể sẽ làm chậm quá trình giải ngân vốn đầu tư công.

Giải ngân chậm còn do hầu hết các quy định về đầu tư công tại các Nghị định đang áp dụng còn nhiều bất cập, chưa cập nhật và sửa đổi kịp thời để tương thích với Luật Đầu tư công 2019.

Từ thực tế đó, Chính phủ cần sớm ban hành các Nghị định và văn bản hướng dẫn Luật Đầu tư công số 39/2019/QH14 của Quốc hội; đồng thời, tổ chức tập huấn kỹ để thống nhất triển khai khi Luật có hiệu lực thi hành đều là các quy định cũ.

Đầu tiên là các quy định về đất đai. Các quy định trong Luật Đất đai hiện nay tạo ra sự chênh lệch giá đất giữa giá Nhà nước bồi thường và giá thị trường. Các quy định về giá đất đền bù cho người dân khi thu hồi theo Điều 112, Điều 114 Luật Đất đai 2013 được hướng dẫn tại Nghị định số 44/2014/NĐ-CP hiện nay đã được triển khai theo nguyên tắc phải đảm bảo sát với thị trường, thế nhưng vẫn còn những khoảng trống mênh mông mà thực tiễn khó lòng chấp nhận. Thế nhưng, Luật không lường hết khả năng rất dễ thấy rằng, trước khi người dân bị thu hồi thì mục đích sử dụng đất có thể chỉ là đất nông nghiệp, chưa phải là đất dân cư đô thị hoặc vị trí đất trước khi thu hồi có thể nằm giữa mênh mông đồng ruộng nhưng sau khi dự án được các nhà đầu tư triển khai thì đất sẽ biến đối khác hẳn, giá trị tăng lên đến mấy chục lần.

Do đó, tới đây, khi sửa đổi Luật Đất đai 2013, các nhà lập pháp cần thiết kế lại các quy định liên quan.
Thiết nghĩ, những vấn đề pháp luật bất cập nêu trên cần sửa đổi kịp thời, khắc phục những hạn chế để đẩy nhanh quá trình giải ngân vốn đầu tư công. Không thể để tiếp tục tình trạng nguồn vốn ngân sách ứ đọng nhưng hàng trăm công trình, dự án bị chậm tiến độ, làm mãi không xong hoặc không được đầu tư.