Ngân hàng liên kết bảo hiểm: “Không quản được, cần cấm”?

>>> Minh bạch hóa hoạt động bancassurance: Đợt tái cơ cấu bán chéo bảo hiểm lần 1

Thảo luận ở hội trường Quốc hội về một số nội dung còn ý kiến khác nhau của dự thảo Luật Các tổ chức tín dụng sửa đổi chiều 23/11, nhiều đại biểu Quốc hội nhấn mạnh việc bảo vệ quyền lợi của khách hàng và hoạt động của các tổ chức tín dụng.

Đại biểu Quốc hội Phạm Văn Hòa (đoàn ĐBQH Đồng Tháp) đề nghị bổ sung quy định “Không cho phép các tổ chức tín dụng liên kết với các công ty bảo hiểm để giao cho nhân viên ngân hàng vận động khách hàng mua bảo hiểm", giống như trường hợp Manulife vừa qua gây bức xúc cho khách hàng.

Theo đại biểu Phạm Văn Hòa, nếu cho phép liên kết, ngân hàng phải chịu trách nhiệm liên đới khi có sự cố xảy ra với khách hàng, như xảy ra vừa qua người dân đến khiếu nại, ngân hàng trả lời không biết và không có trách nhiệm, người môi giới thì ngân hàng đã cho nghỉ việc. 

Cũng theo đại biểu, “đây là vấn đề rất quan trọng, cần phải có sự quan tâm nhiều hơn của Ngân hàng Nhà nước".

Đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân (đoàn ĐBQH Bình Dương) nêu ý kiến: Thời gian vừa qua, nhiều tranh chấp xảy ra giữa cá nhân, tổ chức có hoạt động vay vốn ngân hàng gửi tiết kiệm và sử dụng các dịch vụ với các tổ chức tín dụng nói chung và hệ thống ngân hàng riêng.

Theo đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân, thực tế, có tình trạng các tổ chức tín dụng sử dụng hợp đồng cấp tín dụng không rõ ràng, không minh bạch thông tin về lãi suất, mức phí, mức lãi phạt, loại hình, mục đích sản phẩm. Nhiều trường hợp, khách hàng không đọc kỹ hợp đồng do nhiều thuật ngữ chuyên ngành khó hiểu dẫn đến thiệt thòi, quyền lợi khi có tranh chấp xảy ra.

Đặc biệt, có tình trạng khách hàng, nhất là khách hàng lớn tuổi đến ngân hàng gửi tiết kiệm, nhưng được tư vấn mua hợp đồng bảo hiểm, mua trái phiếu doanh nghiệp. Ngân hàng thương mại cung cấp hợp đồng, cấp tín dụng cho khách hàng kèm hợp đồng bảo hiểm và xem đây là điều kiện để giải ngân.

Tuy nhiên, theo đại biểu này, tại Điều 10 dự thảo luật chưa có chế định, cơ chế rõ ràng, cụ thể để bảo vệ quyền lợi chính đáng của khách hàng. Do vậy, đại biểu đề nghị xem xét, bổ sung quy định, cơ chế để bảo vệ khách hàng rõ ràng, cụ thể. Trong đó cần quy định một chương riêng để bảo vệ khách hàng trong quan hệ với các tổ chức tín dụng. Cùng với, cần bổ sung các nội dung gồm: 

>>> Minh bạch hóa hoạt động bancassurance: Tăng kiểm soát hoạt động đại lý bảo hiểm

Một là, ngân hàng phải chịu mọi trách nhiệm phát sinh từ hành vi của nhân viên đại diện cho ngân hàng trong quá trình thực hiện các nhiệm vụ, chức năng về hoạt động của ngân hàng.

Hai là, hợp đồng tín dụng, hợp đồng dịch vụ tài chính cần được chuẩn hóa theo quy định của Luật Bảo vệ người tiêu dùng hoặc theo hướng dẫn của ngân hàng Nhà nước, trong đó quy định rõ các vấn đề quan trọng như: lãi suất, mức phí, lãi phạt, các biện pháp chế tài đảm bảo.

Ba là, cần quy định về quy tắc đạo đức nghề nghiệp hoặc ứng xử trong các tổ chức cung cấp dịch vụ tài chính dựa trên các nguyên tắc: công bằng, trung thực và đạo đức. Đồng thời, cần có một cơ quan độc lập bảo vệ người sử dụng dịch vụ tài chính ngân hàng để bảo đảm giải quyết các vụ việc tranh chấp, phát sinh một cách thuận lợi, nhanh chóng. Tránh trường hợp khách hàng thực hiện khiếu nại hoặc khiếu kiện trong thời gian dài nhưng chậm được giải quyết.

Đại biểu Phạm Văn Thịnh (đoàn ĐBQH Bắc Giang), cho rằng cần cân nhắc việc để cho ngân hàng làm đại lý bảo hiểm. Bởi vì vấn đề này qua lý luận sẽ gặp tình trạng xung đột lợi ích và thực tiễn đã chứng minh.Theo đại biểu Phạm Văn Thịnh, mức chiết khấu 70-80% cho doanh thu phí bảo hiểm 2 năm đầu đối với bảo hiểm nhân thọ tử kỳ và hỗn hợp là mức rất hấp dẫn. Các bên rất khó có thể cưỡng lại và việc kiểm soát rất khó khăn…

Có thể thấy hơn lúc nào hết, mối quan hệ liên kết giữa ngân hàng - bảo hiểm đang được gây nhiều bức xúc, trong đó vấn đề về trách nhiệm của nhân viên ngân hàng giới thiệu mua bảo hiểm đến đâu; cơ chế nào để bảo vệ khách hàng mua bảo hiểm tại ngân hàng… vẫn được đặt ra nhưng chưa có cơ chế thực sự cụ thể để người dân an tâm. Thực tế các vấn đề này được chứng minh bằng những hệ lụy phát sinh từ hàng loạt vụ kiện cáo liên quan đến bảo hiểm được bán tại ngân hàng vừa qua; càng cho thấy việc cần thiết, chấn chỉnh, tinh chuẩn, giám sát hoạt động này.

Mới đây, sau các đợt thanh kiểm tra và các đợt cảnh báo, công bố đường dây nóng với việc tiếp nhận thông tin phản ánh, tố cáo, khiếu kiện về hoạt động ép mua bảo hiểm tại ngân hàng…, Bộ Tài chính đã chính thức cấm ngân hàng bán bảo hiểm liên kết đầu tư trước và sau giải ngân 60 ngày tại thông tư 67 hướng dẫn Luật Kinh doanh bảo hiểm. 

Tuy nhiên, quy định mới dù có điểm sáng là góp phần hạn chế nạn ép mua bảo hiểm khi vay, nhưng liệu đã triệt tận gốc việc ép buộc mua bảo hiểm hay chưa?  

Dù vậy, thay cho đề xuất cấm, các chuyên gia cho rằng trên thực tế cần nhìn tổng quan rằng, tham khảo mô hình sản phẩm dịch vụ phân phối bảo hiểm tại ngân hàng (bancassurance)- vốn là sản phẩm phổ biến. Điều quan trọng là xây dựng để có thể quản lý, giám sát, tăng cường trách nhiệm cụ thể của các bên và việc chịu trách nhiệm khi có các vấn đề, hệ lụy phát sinh… xảy ra; cũng như, xóa được những “khoảng không” tránh mập mờ trong vận hành hoạt động đại lí bảo hiểm - bán chéo bảo hiểm tại ngân hàng, sẽ ý nghĩa và thiết thực hơn thì vì quá nhiều hệ lụy nên cần cấm.

TS Cấn Văn Lực - Chuyên gia Kinh tế trưởng Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV) kiêm Giám đốc Viện Đào tạo và Nghiên cứu BIDV, Thành viên Hội đồng Tư vấn Chính sách Tài chính - tiền tệ Quốc gia cho rằng, đây là thời điểm “xốc lại” hoạt động bảo hiểm. Hiện các quy định pháp luật đầy đủ về nhiều lĩnh vực, trong đó Thông tư hướng dẫn Luật kinh doanh bảo hiểm sửa đổi, cơ quan quản lý cần tiếp tục rà soát lại Thông tư nội ngạch để làm tốt hơn việc liên kết giữa ngân hàng và doanh nghiệp. 

Theo chuyên gia, cần rút ngắn hợp đồng bảo hiểm, đơn giản hóa, để người dân đọc hiểu, cần rà soát quy định chuẩn hóa nhân sự liên quan như đại lý bảo hiểm, nhân viên tư vấn; Doanh nghiệp bảo hiểm cần rà roát chính sách, quy trình nội bộ cũng như xem lại rà roát lại mạng lưới đại lý, tư vấn bảo hiểm. Đặc biệt, Chính phủ cần có chương trình quốc gia giáo dục tài chính để nâng cao kiến thức về bảo hiểm của người dân tăng lên. Ngược lại, bản thân các đại lý bảo hiểm cần ra soát lại, gia cố lại nhân viên của mình. 

Chuyên gia Huỳnh Trung Minh cho rằng, giai đoạn vừa qua đã mang lại cho ngân hàng - bảo hiểm những kinh nghiệm bổ ích, thậm chí có phần “đau đớn”, nhưng giai đoạn thách thức này cần bước qua với những nỗ lực nhằm nâng cao chất lượng phục vụ người dân Việt Nam tốt hơn từ phía các doanh nghiệp bảo hiểm cũng như các ngân hàng có hợp đồng kinh doanh bảo hiểm.

Mặt khác, cần lưu ý rằng các vấn đề xảy ra vừa qua chủ yếu đến từ bảo hiểm nhân thọ, mảng bảo hiểm phi nhân thọ với nhiều sản phẩm dịch vụ thiết yếu hỗ trợ cho doanh nghiệp, người dân nhằm giảm thiểu rủi ro có thể xảy đến từ thiệt hại trong kinh doanh hay đời sống. Đây cũng là mảng mà các ngân hàng - doanh nghiệp bảo hiểm đang có sự liên kết nhất định.

Theo Quyết định số 07/QĐ-TTg về việc phê duyệt Chiến lược phát triển thị trường bảo hiểm Việt Nam đến năm 2030, Chính phủ định hướng việc phát triển thị trường bảo hiểm được thực hiện một cách đồng bộ, toàn diện, có kế hoạch, lộ trình cụ thể, có bước đi thận trọng, chắc chắn, được công bố công khai, không làm xáo trộn hoạt động của thị trường bảo hiểm, đảm bảo quyền lợi và lợi ích hợp pháp của người tham gia bảo hiểm và sự an toàn của cả hệ thống; tiết giảm chi phí xã hội; bảo đảm nguyên tắc thị trường, doanh nghiệp tự chịu trách nhiệm, cơ quan quản lý nhà nước thực hiện vai trò quản lý, giám sát, không làm thay doanh nghiệp.

Những quy định cụ thể, có tầm nhìn để dự phóng đón trước các vấn đề xảy đến trong tương lai trong dự thảo Luật Các tổ chức tín dụng sửa đổi để bảo vệ quyền lợi khách hàng và cả chính các tổ chức tín dụng, đặc biệt trong hoạt động bancassurance; đi cùng là các quy định về chế tài cần sớm và cụ thể hơn, như dự thảo Nghị định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo hiểm đang được người dân chờ đợi ban hành... là rất cần thiết, nhằm củng cố nền tảng cho sự phát triển của một thị trường tài chính lành mạnh, hội nhập. 

Theo Chiến lược phát triển thị trường bảo hiểm Việt Nam đến năm 2030, mục tiêu cụ thể Doanh thu ngành bảo hiểm tăng trưởng bình quân giai đoạn 2021-2025 là 15%/năm, đến năm 2025, quy mô đạt 3% - 3,3% GDP; tăng trưởng bình quân giai đoạn 2026-2030 là 10%/năm, đến năm 2030 quy mô đạt 3,3% - 3,5% GDP.

Đồng thời, phấn đấu đến năm 2025 có 15% dân số tham gia bảo hiểm nhân thọ; đến năm 2030 có 18% dân số tham gia bảo hiểm nhân thọ; tốc độ tăng trưởng doanh thu cung cấp sản phẩm bảo hiểm trên môi trường mạng đạt bình quân 10%/năm trong giai đoạn 2023-2030;  Phí bảo hiểm bình quân đầu người đạt 3 triệu đồng năm 2025, 5 triệu đồng năm 2030.

Các giải pháp thực hiện đến năm 2030 sẽ gồm: Hoàn thiện hệ thống pháp luật kinh doanh bảo hiểm; tăng cường năng lực tài chính, quản lý rủi ro, quản trị doanh nghiệp, chất lượng dịch vụ khách hàng và công khai minh bạch của doanh nghiệp bảo hiểm; phát triển và đa dạng hóa sản phẩm bảo hiểm; đẩy mạnh tuyên truyền về bảo hiểm;…