Cần ngăn chặn lãng phí, nuôi dưỡng nguồn thu để tăng thu!

Góp ý cho Bộ Tài chính về dự thảo “Đề án mở rộng cơ sở thuế và chống xói mòn nguồn thu ngân sách nhà nước”, UBND TP Hồ Chí Minh cho rằng nên thu thuế tiêu thụ đặc biệt với một số mặt hàng như điện thoại di động, mỹ phẩm, nước hoa...

Tuy mới chỉ dừng ở mức đề xuất nhưng thông tin này đã ngay lập tức nhận được nhiều phản ứng không đồng tình của dư luận và các chuyên gia. Theo các chuyên gia, việc áp thuế tiêu thụ đặc biệt với một loạt mặt hàng, trong đó đặc biệt là điện thoại đi động là không hợp lý, trái với thông lệ quốc tế, thậm chí tận thu.

Đây không phải là lần đầu tiên những vấn đề về thuế khiến dư luận nổi sóng. Từ cuối năm ngoái đến nay, cũng đã không ít lần nêu những đề xuất khiến dư luận nháo nhào, chẳng hạn như việc đánh thuế đất ở, đất sản xuất kinh doanh phi nông nghiệp, thuế thu nhập, thuế VAT... và điển hình là thuế môi trường thu qua xăng dầu tăng kịch trần từ đầu năm 2019 cũng khiến dư luận bàng hoàng, lo lắng.

Giải thích cụ thể về đề xuất thu thuế tiêu thụ đặc biệt của TP Hồ Chí Minh với mặt hàng điện thoại di dộng như sau: Dù đây không phải hàng hóa, dịch vụ cao cấp, nhưng cũng không thuộc diện “rất thiết yếu”. Bởi vậy, việc đưa vào diện chịu thuế tiêu thụ đặc biệt, theo địa phương này, nhằm hướng dẫn sản xuất và tiêu dùng hợp lý.

Cần phải rõ ràng ở chỗ, bản chất của thuế tiêu thụ đặc biệt là phải đánh vào hàng hóa xa xỉ, không khuyến khích tiêu dùng, những hàng tiêu tốn ngoại tệ nhập khẩu hoặc ảnh hưởng xấu tới môi trường. Với những mục đích đó, khi đưa ra đề xuất đánh thuế, cần chỉ rõ những tác động xấu như rượu, bia, thuốc lá… Chưa kể, việc đánh thuế một mặt hàng mới, trong đó có điện thoại di động thì phải xem xét.

Nói như TS.Nguyễn Thanh Bình – Học Viện Chính sách và Phát triển thì: “Chúng ta phải đặt và trả lời cho các câu hỏi, điện thoại di động là hàng thiết yếu hay xa xỉ, có ảnh hưởng tới môi trường, sức khỏe không? Đây là hàng tiêu dùng bình thường nên không thể đánh thuế tiêu thụ đặc biệt”.

Bởi, điện thoại di động gần như rất phổ biến, mọi người đều sử dụng, mỗi người đều có điện thoại di động, có cá nhân có 2-3 điện thoại. Còn mỹ phẩm, nước hoa từ lâu đã trở thành mặt hàng sử dụng thường xuyên của đa số người dân, trong đó gồm cả phụ nữ lẫn đàn ông, chưa kể trẻ em.

Theo đó, việc đánh thuế tiêu thụ đặc biệt với mặt hàng này không có tác dụng điều tiết thu nhập, mà sẽ khiến thu nhập của toàn bộ người dân đều bị ảnh hưởng. Vì vậy, không nên đánh thuế những sản phẩm thiết yếu, phục vụ cho cuộc sống, công việc thường nhật của người dân.

Hơn nữa, hiện các nước cả phát triển lẫn đang phát triển hay trong khu vực Đông Nam Á đều chưa có thông lệ đánh thuế tiêu thụ đặc biệt với điện thoại di động. Còn với Việt Nam thì “30 năm trước, điện thoại di động còn là một mặt hàng xa xỉ mà còn không bị đánh thuế. Đến nay nó đã trở thành một vật dụng thông dụng, với số thuê bao ngang với dân số, mà đánh thuế tiêu thụ đặc biệt thì không hợp lý” - Chủ tịch HĐQT Công ty Luật Basico Trương Thanh Đức chia sẻ.

Một khuyến nghị của Ngân hàng Thế giới (WB) cho thấy, với một nền kinh tế thu nhập bình quân đầu người chỉ khoảng 2.200 USD/người/năm như Việt Nam, chỉ nên thu thuế khoảng 18% GDP. Việc thu thuế không nên cao hơn tỷ lệ đó để khoan sức dân, giúp người dân có lợi nhuận tái đầu tư, cải thiện thu nhập.

Xin dẫn một số liệu của Chuyên gia kinh tế Lê Đăng Doanh: “Hiện chúng ta đã huy động thuế, phí lên tới khoảng 32% GDP rồi, tức cao hơn rất nhiều khuyến nghị của WB, nên chúng ta phải suy xét”. Điều này cũng có nghĩa, với điều kiện thu nhập bình quân đầu người còn thấp, hơn 2.500 USD/năm, muốn kích thích sản xuất, tiêu dùng phải khoan sức dân, muốn có nguồn thu cần nuôi dưỡng nguồn thu.

Ai cũng hiểu thuế có vai trò quan trọng với nền kinh tế nhất là trong bối cảnh nền kinh tế - xã hội Việt Nam vẫn đang trong giai đoạn hội nhập còn nhiều khó khăn, theo đó cần có sự đánh giá tác động của đề xuất này, liệu đã phù hợp hay chưa. Thu thế nào cho hợp lý, thu thế nào để nhận được sự ủng hộ của nhân dân mới là chuyện đáng phải bàn.