Cần cơ chế thu hút đầu tư mạnh mẽ hơn vào phát triển nông nghiệp miền núi

Thực hiện kế hoạch Tổng kết Nghị quyết 26-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (Khóa X) về phát triển nông nghiệp, nông dân, nông thôn, Đoàn Công tác của Ban Kinh tế Trung ương làm việc về kết quả triển khai Nghị quyết 26-NQ/TW với một số địa phương miền núi Tây Bắc thuộc 2 tỉnh Hòa Bình và Sơn La, đồng thời, tiến hành khảo sát một số mô hình kinh doanh, sản xuất nông nghiệp và mô hình nông thôn mới trên các địa bàn các tỉnh này.

Liên kết sản xuất gắn với tiêu thụ còn chưa bền vững

Phát biểu tại các buổi làm việc với các địa phương, ông Nguyễn Duy Hưng, Phó Trưởng Ban Kinh tế Trung ương, Trưởng đoàn công tác nêu rõ: "Nông nghiệp, nông dân, nông thôn có vị trí chiến lược trong sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, là cơ sở và lực lượng quan trọng để phát triển kinh tế - xã hội bền vững, giữ vững ổn định chính trị, đảm bảo an ninh, quốc phòng. Cũng như giữ gìn, phát huy bản sắc văn hoá dân tộc và bảo vệ môi trường sinh thái của đất nước nói chung và các địa phương Tây Bắc nói riêng. Xác định rõ tinh thần đó trong triển khai Nghị quyết 26-NQ/TW, các địa phương của Hòa Bình và Sơn La đã đạt được những kết quả hết sức quan trọng".

Tại Sơn La, qua báo cáo của Tỉnh cho thấy, triển khai thực hiện Nghị quyết 26-NQ/TW, tỉnh đã đạt được những kết quả hết sức quan trọng.

Theo đó, Sơn La đã tập trung cụ thể hóa, vận dụng sáng tạo các chủ trương của Đảng, chính sách của Nhà nước phù hợp với điều kiện cụ thể của tỉnh trong phát triển nông nghiệp, đã phát huy được những tiềm năng, lợi thế về điều kiện tự nhiên, phát triển các loại nông sản, thủy sản và đa dạng hóa các sản phẩm nông nghiệp chất lượng cao mang tính đặc trưng của địa phương.

Nông nghiệp tỉnh Sơn La đã không ngừng vươn lên mạnh mẽ, đạt được nhiều thành tựu vượt bậc. Trong lĩnh vực trồng trọt, tăng cường thâm canh, tăng vụ, ứng dụng các giống mới và các tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất. Ngoài các sản phẩm xuất khẩu (chè, ngô giống, chuối…) gắn với các thị trường truyền thống, những năm gần đây đã có thêm nhiều sản phẩm nông sản đáp ứng được điều kiện tham gia xuất khẩu như nhãn, xoài, chanh leo, mật ong, tinh bột sắn, cà phê, đường...

Từ một địa phương miền núi, Sơn La đã trở thành một trung tâm chuyên canh cây ăn quả và xuất khẩu hoa quả của miền Bắc; Chăn nuôi được quan tâm phát triển toàn diện cả về quy mô và cơ cấu, từng bước chuyển hướng đầu tư theo chiều sâu, nâng cao chất lượng đàn gia súc, gia cầm. Quy mô trang trại, mở rộng mô hình doanh nghiệp, hợp tác xã liên kết với các hộ gia đình.

Chương trình mục tiêu quốc gia Xây dựng nông thôn mới cũng được Sơn La triển khai quyết liệt, đồng bộ, tạo được sự hưởng ứng tham gia tích cực, nhiệt tình của nhân dân, có nhiều mô hình mới, cách làm hay. Triển khai Chương trình mỗi xã một sản phẩm (OCOP), đến nay, toàn tỉnh đã có 83 sản phẩm. Việc huy động các nguồn lực để đầu tư phát triển hạ tầng nông thôn đạt kết quả tốt; nhiều công trình cơ sở hạ tầng về đường giao thông, trường học, điện, thủy lợi, nhà văn hóa,... cơ sở hạ tầng khang trang, hiện đại, sạch đẹp.

Cùng với đó, việc triển khai giảm nghèo và an sinh xã hội trên địa bàn tỉnh đã được triển khai kịp thời, có hiệu quả. Đời sống của các hộ nghèo, hộ đồng bào dân tộc thiểu số được cải thiện rõ rệt, phúc lợi xã hội và đời sống của các đối tượng chính sách được nâng lên,...

Khảo sát thực tế một số mô hình nông nghiệp hiệu quả kinh tế cao điển hình về trồng cây ăn quả và trồng hoa tại huyện Mai Sơn và Mộc Châu, Đoàn Công tác đã có nhiều ghi nhận. Tại huyện Mai Sơn, một huyện điển hình trong chuyển đổi cơ cấu kinh tế nông nghiệp của tỉnh Sơn La, có gần 11.000 ha diện tích chuyên canh cây ăn quả. Huyện đã tập trung phát triển hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã gắn với chuỗi tiêu thụ sản phẩm.

Đến nay, Mai Sơn có 140 HTX trong đó có 120 HTX hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp, dịch vụ nông nghiệp với trên 6.300 thành viên. Doanh thu bình quân của các HTX đạt từ 2 – 2,5 tỷ đồng/năm. Thu nhập bình quân của thành viên, lao động HTX đạt từ 4 – 4,5 triệu đồng/tháng. Mô hình trồng na và cây ăn quả có múi cho năng suất cao đã đạt được những thành công lớn. Huyện đã mạnh dạn chuyển đổi diện tích cây trồng trên đất dốc kém năng suất sang chuyên canh một số loại cây ăn quả có giá trị kinh tế cao. Tại huyện Mộc Châu, mô hình trồng hoa công nghệ cao tại Công ty CP hoa Nhiệt đới Mộc Châu là một mô hình mang lại hiệu quả kinh tế cao. Công ty có trên 20 ha trồng các loại rau hoa chất lượng cao, nổi bật như các loại hoa lan, hoa ly và tuy lip, đơn vị tiên phong trong áp dụng khoa học công nghệ cao vào sản xuất nông nghiệp.

Tuy nhiên, bên cạnh các thành tựu đạt được trong quá trình thực hiện Nghị quyết 26-NQ/TW, Sơn La vẫn còn một số tồn tại hạn chế. Cụ thể: Tốc độ tăng trưởng kinh tế của tỉnh tuy đạt khá so với mức bình quân chung của cả nước nhưng cơ cấu kinh tế chuyển dịch chậm, tiến độ triển khai thực hiện các dự án kinh tế trọng điểm, thu hút đầu tư vào nông nghiệp nông thôn còn hạn chế.

Quy mô sản xuất còn nhỏ lẻ, phân tán. Việc tích tụ diện tích đất để hình thành vùng sản xuất nông sản tập trung của các doanh nghiệp, hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã, tổ hợp tác sản xuất còn nhiều khó khăn.

Liên kết sản xuất gắn với tiêu thụ sản phẩm chưa bền vững. Việc áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật chưa đồng bộ. Việc làm, thu nhập, đời sống của các hộ nghèo, hộ đồng bào dân tộc thiểu số mặc dù đã được cải thiện nhưng vẫn còn gặp nhiều khó khăn. Tình trạng phá rừng làm nương rẫy, khai thác buôn bán lâm sản trái pháp luật vẫn còn xảy ra; Kết cấu hạ tầng ở nông thôn tuy đã được quan tâm đầu tư song còn hạn chế;...

Từ những thực tế này, Phó Trưởng Ban Kinh tế Trung ương đánh giá cao những kết quả nổi bật mà Sơn La đã đạt được trong triển khai thực hiện Nghị quyết số 26-NQ/TW. Đó là do Sơn La đã chú trọng đến giải quyết vấn đề nông nghiệp, nông dân, nông thôn một cách căn bản, coi đây là nhiệm vụ của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội. Các vấn đề nông nghiệp, nông dân, nông thôn cơ bản được giải quyết đồng bộ, gắn với quá trình đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá.

Phó Trưởng Ban Kinh tế Trung ương cũng cho rằng, đây là tiền đề quan trọng để Sơn La tiếp tục phát triển nhanh, bền vững và là nhân tố bảo đảm để thực hiện thắng lợi mục tiêu sớm đưa Sơn La trở thành tỉnh phát triển khá trong khu vực miền núi phía Bắc.

Do đó, đề nghị, để phát huy những thành tựu đã đạt được, Sơn La cần tiếp tục coi việc xây dựng nông thôn mới, tập trung chỉ đạo thường xuyên, liên tục. Bên cạnh đó, việc phát triển sản xuất nông nghiệp cần chú trọng ưu tiên các chính sách về hỗ trợ sản xuất, vay vốn, chuyển giao khoa học kỹ thuật, đào tạo nghề, tạo việc làm, bảo hiểm xã hội tự nguyện. Nâng cao dân trí, chuyên môn, kỹ thuật canh tác, sản xuất cho nông dân, nhất là lao động trẻ ở nông thôn. Tập trung giải quyết kịp thời những vấn đề cấp thiết đối với nông dân…

Chú trọng hạ tầng về phục vụ sản xuất công nghệ cao

Trong khi đó, khảo sát một số mô hình kinh tế nông nghiệp tiêu biểu của tỉnh Hoà Bình, trong đó có huyện Cao Phong nổi tiếng với sản phẩm cam, đoàn Công tác đã ghi nhận những thành công từ mô hình chuyên canh cây đặc sản này. Huyện đã khuyến khích trồng cam theo quy trình VietGAP, đẩy mạnh sản xuất hướng “xanh – sạch – an toàn”. HTX 3T FARM ra đời với mục tiêu là sản xuất Cam Cao Phong theo tiêu chuẩn “3 Tốt”: Tốt đất, tốt giống, tốt từ tâm, tạo ra thương hiệu của Cam Cao Phong trên thị trường.

Đoàn công tác cũng đã làm việc với cấp ủy, chính quyền xã Tây Phong (huyện Cao Phong) về công tác xây dựng Nông thôn mới. Là một xã thuần nông, công cuộc xây dựng nông thôn mới với sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy Đảng và hệ thống chính trị ở đây đã đem lại những kết quả nổi bật, là một trong những xã đầu tiên của tỉnh được công nhận là xã đạt chuẩn nông thôn mới và nông thôn mới nâng cao.

Những thực tế trên cho thấy, việc triển khai thực hiện Nghị quyết 26-NQ/TW của Hòa Bình đã đạt được những kết quả quan trọng. Xác định vị trí, vai trò của phát triển sản xuất nông nghiệp đối với địa phương, tỉnh đã điều chỉnh và lập mới hơn 19 quy hoạch phục vụ tái cơ cấu ngành nông nghiệp theo hướng nâng cao giá trị gia tăng, phát triển bền vững, gắn với xây dựng nông thôn mới.

Mô hình tăng trưởng ngành nông nghiệp đã dần chuyển dịch theo hướng gia tăng giá trị, phát triển bền vững, từng bước gắn với thị trường đầu ra. Trồng trọt phát triển theo hướng tập trung quy mô lớn. Chăn nuôi phát triển cả về số lượng và chất lượng; Lâm nghiệp phát triển theo hướng tăng diện tích trồng cây gỗ lớn, cây bản địa. Nuôi trồng thủy sản phát triển theo hướng tăng tỷ trọng sản lượng nuôi lồng và kết hợp nuôi trồng trên các hồ thủy lợi.

Trong thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia, nhất là Chương trình xây dựng nông thôn mới, Hòa Bình đã đạt được những bước tiến rõ rệt, bộ mặt nông thôn từng bước được đổi mới, hạ tầng kinh tế - xã hội nhiêu chuyển biến, đời sống của nông dân được nâng lên, an sinh xã hội được bảo đảm; các điều kiện về giáo dục, y tế, văn hóa được cải thiện. Vai trò của hệ thống chính trị ở cơ sở được củng cố, an ninh trật tự ở nông thôn được giữ vững; Công tác giáo dục đào tạo đối với các vùng đồng bào dân tộc được quan tâm, hệ thống các trường dân tộc nội trú, trường dân tộc bán trú được mở rộng về quy mô, nâng cấp về cơ sở vật chất. Công tác chăm sóc sức khỏe cho nhân dân, cho người nghèo được triển khai ở tất cả các cơ sở y tế từ tuyến xã đến tuyến tỉnh.

Triển khai Chương trình OCOP (mỗi xã một sản phẩm), tỉnh Hòa Bình đã đạt kết quả bước đầu. Hòa Bình là một trong ba tỉnh, thành phố đầu tiên của cả nước đã xây dựng và vận hành Cổng thông tin điện tử truy xuất nguồn gốc xuất xứ sản phẩm.

Đánh giá cao những kết quả mà Hoà Bình đạt được trong thực hiện Nghị quyết số 26-NQ/TW, Phó trưởng Ban Kinh tế trung ương Nguyễn Duy Hưng khẳng định những kết quả nổi bật của Tỉnh về xây dựng NTM, tái cơ cấu ngành nông nghiệp về nâng cao mức sống của người dân nông thôn, về đổi mới và phát triển các hình thức tổ chức sản xuất trong nông nghiệp, nông thôn trong tái cơ cấu nông nghiệp theo hướng nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững của tỉnh.

Đồng thời, tăng cường liên kết, mở rộng quy mô sản xuất nâng cao hiệu quả kinh tế hộ và kinh tế trang trại, củng cố và phát triển các loại hình hợp tác xã, khuyến khích phát triển các loại hình doanh nghiệp nông nghiệp, hỗ trợ xây dựng các chuỗi liên kết giữa doanh nghiệp với nông dân. Với gần 50% số xã và 30% số huyện đạt chuẩn nông thôn mới, Hòa Bình là một trong những tỉnh có thành tích tốt về xây dựng nông thôn mới.

Tuy nhiên, Phó Trưởng Ban Kinh tế Trung ương cho rằng, trong việc triển khai thực hiện Nghị quyết 26-NQ/TW, bên cạnh các kết quả tích cực, Hòa Bình vẫn còn một số hạn chế cần được quan tâm khắc phục trong thời gian tới, nhất là triển khai thực hiện tái cơ cấu ngành nông nghiệp, liên kết sản xuất theo chuỗi giá trị, ứng dụng khoa học công nghệ, công nghệ cao vào sản xuất, bảo quản, chế biến để nâng cao chất lượng, giá trị sản phẩm.

Cùng với đó là kết cấu hạ tầng, nhất là hạ tầng về phục vụ sản xuất công nghệ cao, nước sạch, vệ sinh môi trường, phòng chống thiên tai, biến đổi khí hậu. Việc xây dựng thương hiệu, nhãn hiệu, quảng bá sản phẩm và kết nối thị trường; công nghiệp chế biến, bảo quản, các hình thức tổ chức sản xuất ở nông thôn cần được đổi mới mạnh mẽ hơn.

Tỉnh Hòa Bình và Sơn La đề xuất:

Trong Chương trình về phát triển nông nghiệp, nông dân, nông thôn tới đây cần có cơ chế đặc thù cho nông thôn miền núi, cho phát triển KT-XH ở những vùng khó khăn, nhằm vừa đảm bảo an ninh quốc phòng, vừa phát triển KT-XH và đảm bảo sinh kế của vùng đồng bào dân tộc.

Có chính sách mạnh mẽ hơn khuyến khích hỗ trợ các hoạt động đầu tư vào phát triển nông nghiệp, nông thôn miền núi, hỗ trợ để các tổ chức, cá nhân có thể dễ dàng tiếp cận nguồn vốn vay ưu đãi trong thực hiện các dự án phát triển kinh tế nông thôn miền núi tăng cường nguồn lực đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng, sản xuất cho nông thôn miền núi,…

Đề nghị Ban chỉ đạo Trung ương nghiên cứu trình Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Ban Chấp hành Trung ương xem xét ban hành Nghị quyết mới về nông nghiệp, nông dân, nông thôn với mục tiêu đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 trong tình hình mới, phù hợp với mục tiêu mà Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng đã đề ra.