Canh cánh nỗi lo bị “đòi ruộng”

Theo thống kê sơ bộ từ Sở NN&PTNT Thái Bình, đến năm 2020 diện tích tích tụ, tập trung đất đai là 4.348ha. Trong đó, tích tụ sản xuất lúa là 3.753ha; sản xuất rau màu và dược liệu là 595ha. Với trên 600 tổ chức, cá nhân có diện tích tích tụ từ 2ha, trên 100 tổ chức, cá nhân tích tụ từ 5ha trở lên và có khoảng 50 tổ chức, cá nhân tích tụ từ 10ha trở lên. Hầu hết các mô hình đều được đánh giá có hiệu quả hơn từ 1,5 đến 2 lần so với sản xuất thông thường khi chưa được tích tụ, tập trung.

Hóa kiếp ruộng hoang

Ông Đỗ Văn Dân, thôn 4, xã Vũ Quý (huyện Kiến Xương, tỉnh Thái Bình) được biết đến như người “giải cứu” ruộng hoang khi mạnh dạn thuê lại khoảng 50 mẫu ruộng gieo cấy 2 vụ lúa từ các hộ dân trong xã bỏ không. Để làm “cuộc cách mạng” nông nghiệp, ông Dân áp dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất nông nghiệp, cơ giới hóa toàn bộ quá trình sản xuất, chế biến. Ông đã đầu tư máy cấy, máy làm đất, máy gặt, máy bón phân,… và hệ thống kho sấy với khoảng 3,5 tỷ đồng.

Để có giống tốt, ông còn lần mò vào tận Sóc Trăng để tìm mua giống lúa ST25 cho ra loại gạo ngon nhất thế giới trồng thử nghiệm. Kết quả, cả 2 vụ giống lúa này đều cho năng suất khá, chịu sâu bệnh tốt và thích nghi được với khí hậu miền Bắc. Năm 2021, ông Dân đã mở rộng diện tích gieo cấy lại lúa này theo đơn đặt hàng của một số doanh nghiệp. Nhờ hiện đại hóa và canh tác trên “cánh đồng mẫu lớn”, mỗi năm thu nhập từ làm ruộng mang lại cho ông Dân hàng tỷ đồng.

Những “doanh nhân” nông nghiệp như ông Dân không còn là hiếm. Tương tự, vợ chồng anh Đặng Văn Quang và chị Trần Thị Lanh, xã Bình Minh (huyện Kiến Xương) xót xa những diện tích vốn là “bờ xôi, ruộng mật” bị bỏ hoang. Từ năm 2017, vợ chồng anh Quang đi mượn rồi đi thuê ruộng để cấy. Từ diện tích vài mẫu ban đầu giờ vợ chồng anh Quang chị Lanh đã có gần 40ha ruộng canh tác lúa, thoả sức cho anh chị thay đổi cách làm.

Tập trung ruộng đất tại Thái Bình giúp chi phí đầu vào sản xuất giảm. Cụ thể, tiền thuê làm đất giảm 30.000 đồng/sào, gieo cấy giảm 20 đến 40 nghìn đồng/sào, gặt giảm 30 nghìn đồng/sào do áp dụng cơ giới hóa trên diện tích lớn. 

“Nhiều người có thể bỏ ruộng hoang đi làm nghề khác nhưng lại không hề dễ dàng đưa ra quyết định cho thuê, mượn đất, vợ chồng tôi đã phải đến từng nhà thuyết phục. Để có những cánh đồng, “thẳng cánh cò bay” tôi phải dồn đổi ruộng tốt, ruộng gần cho những người còn nhu cầu cấy, thuê lại ruộng xa, ruộng xấu để cải tạo” – Chị Lanh cho biết.

Bất an… mất ruộng

Tích tụ ruộng đất đã tạo ra những thửa ruộng rộng trăm mẫu để người dân thoả sức thay đổi cách làm, áp dụng cơ giới hóa, có ký kết hợp đồng bao tiêu sản phẩm với các đơn vị thu mua, nhiều mô hình đem lại hiệu quả kinh tế cao, có khả năng mở rộng diện tích trong thời gian tới. Thế nhưng, khi làm “được ăn”, người tích tụ ruộng đất lại bất an với việc có thể bị người dân đòi ruộng bất cứ lúc nào.

Chị Lanh chia sẻ: “Vợ chồng tôi đã mất nhiều công sức, tiền bạc để làm nên thửa ruộng trăm mẫu thẳng cánh cò bay, đầu tư tiền tỷ vào các loại máy móc phục vụ sản xuất. Vì gia đình chỉ thu gom, mượn ruộng của những người già cả không làm được hoặc những người đi làm công ty không làm ruộng nên không có thời hạn thuê nhất định, người dân họ có thể đòi lại ruộng bất cứ lúc nào. Làm sao để những người thuê, mượn ruộng như chúng tôi có khoảng thời gian ít nhất 5 - 10 năm để yên tâm sản xuất, Nhà nước, tỉnh Thái Bình cần có những cơ chế, chính sách bảo đảm cho việc tích tụ dài lâu”.

Theo ông Mai Thanh Giang – Chi cục trưởng Chi cục trồng trọt và bảo vệ thực vật, vài năm gần đây, hình thức tập trung đất nông nghiệp qua cho thuê quyền sử dụng đất đang diễn ra sôi động tại Thái Bình, chiếm tới hơn 90% diện tích tích tụ. Tuy nhiên, hình thức này còn tồn tại nhiều bất cập do chủ đầu tư, doanh nghiệp phải hợp đồng với quá nhiều đối tượng với những điều kiện và yêu cầu khác nhau.

Để thuận lợi cho công tác tích tụ, tập trung ruộng đất, ông Giang cho biết, ngành nông nghiệp Thái Bình đề xuất, cần quy hoạch chỉ rõ vùng đất ổn định để sản xuất nông nghiệp trong vòng 30 đến 50 năm, không đưa các dự án chuyển đất nông nghiệp sang đất khác vào vùng này nhằm xóa bỏ tâm lý giữ đất trông chờ vào dự án của nông dân. Đồng thời, cần có chính sách hỗ trợ nhóm nông dân tâm huyết sản xuất nông nghiệp, đây là nhóm nòng cốt để đảm bảo cùng với các doanh nghiệp liên kết sản xuất tiêu thụ nông sản theo chuỗi, xây dựng thương hiệu để nâng cao giá bán nông sản.

“Bước đầu đề nghị các địa phương quy hoạch lựa chọn vùng đất chuyển sản đất khác để nhóm này thuê đất trong vùng đất đã quy hoạch để xây dựng nhà, lán để máy nông nghiệp, xây dựng nhà xưởng sơ chế, chế biến nông sản. Bên cạnh đó là rà soát, kiến nghị sửa đổi, bổ sung các quy định pháp luật theo hướng thuận lợi về thủ tục hành chính trong thuê mượn, hoán đổi ruộng đất, thời gian thuê lâu dài trên 15 năm để nông dân đã thuê được ruộng yên tâm đầu tư, doanh nghiệp liên kết có kế hoạch liên kết tiêu thụ nông sản trong nhiều năm…”, ông Giang đề xuất.

Tích tụ ruộng đất là giải pháp đột phá ở Thái Bình khi đã chứng minh được hiệu quả cao. Thế nhưng, để tiếp tục vận hành sự đột phá này cần có cơ chế, chính sách đặc thù đối với doanh nghiệp, tập đoàn lớn có dự án đầu tư vào phát triển nông nghiệp, nông thôn; rà soát, đơn giản các thủ tục hành chính tạo điều kiện thuận lợi để các cá nhân, doanh nghiệp đầu tư phát triển nông nghiệp, nông thôn ở đây.