Ông Giang Trạch Dân và di sản “3 đại diện”

>> Trung Quốc và chiến lược mới sau Đại hội 20

Ông Giang Trạch Dân, Cựu Tổng Bí thư Đảng cộng sản, Chủ tịch Trung Quốc đã qua đời ngày 30/11. Ông Giang thuộc thế hệ lãnh đạo thứ 3 kéo dài từ đầu thập niên 90 đến đầu những năm 2000.

Đây là thời kỳ phát triển bùng nổ của Trung Quốc gắn với sự nghiệp chính trị lẫy lừng của ông Giang Trạch Dân. Ông nắm quyền vào năm 1989 khi toàn Trung Quốc mới bước vào giai đoạn đầu quá trình hiện đại hóa. Khi ông nghỉ hưu, Trung Quốc đang trên đường trở thành siêu cường.

Năm 1993, Giang Trạch Dân đưa ra thuật ngữ mới “Kinh tế Thị trường Xã hội chủ nghĩa” để chuyển nền kinh tế kế hoạch hoá tập trung của Trung Quốc sang một nền kinh tế thị trường có sự quản lý của nhà nước. Đây được xem là một bước tiến lớn của chủ trương “Chủ nghĩa xã hội mang màu sắc Trung Quốc” của Đặng Tiểu Bình.

Người ta thường nhắc đến ông Giang Trạch Dân với học thuyết “3 đại diện”: (1) đại diện cho phương thức sản xuất tiên tiến nhất, (2) đại diện cho nền văn hóa tiên tiến nhất, và (3) đại diện cho quyền lợi của đa số quần chúng.

Thông qua học thuyết này, ông kêu gọi cuộc cải tổ táo bạo ý thức hệ đảng cộng sản - nơi chỉ dành cho những người vô sản; mở đường kết nạp, tập hợp chủ doanh nghiệp tư nhân và các ngành nghề khác.

Học thuyết “3 đại diện” lần đầu tiên khẳng định vai trò của khu vực kinh tế tư nhân trong tiến trình cách mạng, được đưa vào văn kiện Đại hội toàn quốc Đảng cộng sản Trung Quốc lần thứ XVI năm 2002.

Sự cởi mở về mặt tư tưởng giúp Trung Quốc gặt hái thành tựu lớn, hàng loạt công ty tư nhân ra đời, đại diện cho hình ảnh một Trung Quốc giàu tham vọng siêu cường.

Hơn 10 năm cầm quyền, ông Giang Trạch Dân có công kế thừa và phát triển nền kinh tế Trung Quốc giàu sức sáng tạo, mở đầu thời kỳ toàn cầu hóa, đầu tư nước ngoài xác lập những cột mốc kỷ lục, giúp thay đổi hoàn toàn diện mạo Trung Quốc.

Khác với những người tiền nhiệm, ông Giang thi hành đường lối ngoại giao mềm dẻo với phương Tây, dưới thời ông quan hệ Mỹ - Trung khá yên bình, hai chuyến thăm qua lại cấp cao nhất đã được tổ chức vào năm 1997 và 1999.

Nhiều nhà phân tích đánh giá rằng, chính sách ngoại giao của ông Giang Trạch Dân đặt nền móng giúp Trung Quốc vươn tầm ảnh hưởng rộng rãi như hôm nay.

Trung Quốc đã tranh thủ tối đa sự ủng hộ từ bên ngoài để cải cách kinh tế, chính trị, xã hội. Những thuận lợi trong môi trường quốc tế bắt đầu kết thúc với Trung Quốc từ năm 2016, khi tỷ phú Trump trở thành Tổng thống Mỹ.

Với một chặng đường lịch sử không dài, nhưng giàu thành tựu của Đảng cộng sản Trung Quốc, có thể rút gọn: Mao Trạch Đông lập quốc, Đặng Tiểu Bình cải cách, Giang Trạch Dân hiện thực hóa, Tập Cận Bình nâng cao vị thế Trung Quốc...